مجله اينترنتي استاد همه چي دان

الكتروانسفالوگرافي كمي يا همان نقشه‌برداري مغز (qEEG)شكلي ارتقا يافته از نوار مغزي سنتي است. فرايند آن به اين صورت است كه اطلاعات EEG به‌دست‌آمده از سطح مغز پس از آن كه تحت يكي از روش‌هاي پردازش سيگنال قرار گرفتند بر اساس اندازه دامنه، فركانس و محل فعاليت به‌صورت يك نقشه از فعاليت مكاني توپوگرافيك مغز درمي‌آيند. اين نقشه مغزي به‌دست‌آمده، سپس با نقشه مغزي جمعيت بهنجار بر اساس سن و جنس مقايسه شده و از طريق آن مي‌توان كاركرد مغز را بررسي و مطالعه كرد. مغز انسان داراي پنج فركانس اصلي آلفا، تتا، دلتا، بتا و بتاي بالا است كه هر كدام از اين فركانس‌ها در شرايط خاصي غالب هستند. مثلاً فركانس آلفا در زمان استراحت و فركانس دلتا در زمان خواب غالب هستند. زماني كه در يك شرايط خاص باند فركانسي غالب فرد با يك فرد سالم تفاوت داشته باشد يعني اختلالي در مغز وجود دارد و تشخيص از طريق مقايسه اين فركانس‌ها انجام مي‌شود.

انواع نقشه مغزي

نقشه‌برداري مغزي انواع مختلفي دارد كه در شرايط متفاوت مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در ادامه انواع نقشه مغزي توضيح داده شده است:

نقشه برداري مغزي معمولي اين نوع نقشه‌برداري مغزي عام‌ترين حالت آزمايش است كه بين 20 تا 40 دقيقه طول مي‌كشد. در طول تست از شما خواسته مي‌شود بدون سروصدا نشسته و هرازگاهي چشمان خود را باز و بسته كنيد يا نفس عميق بكشيد. ممكن است در پايان آزمايش يك چراغ چشمك‌زن روبروي شما گذاشته شود تا اثر آن بر فعاليت مغزي شما بررسي شود.

نقشه برداري مغزي در حالت خواب  گاهي نقشه مغزي در حالت معمولي، اطلاعات مورد نياز متخصص مغز و اعصاب را در اختيار وي نمي‌گذارد. در اين حالت ممكن است اين آزمايش در حين خواب بيمار انجام شود. در برخي مواقع از بيمار خواسته مي‌شود كه شب قبل از انجام آزمايش بيدار بماند تا پزشك از خوابيدن بيمار در حين انجام آزمايش مطمئن شود.

نقشه برداري حين فعاليت در اين روش فعاليت مغز در طول شبانه‌روز و طي مدت يك يا چند روز ثبت مي‌شود. الكترودها روي سر فرد گذاشته شده و به يك دستگاه ضبط قابل‌حمل وصل مي‌شوند.

تفاوت نقشه برداري مغز با نوار مغزي چيست؟

در نوار مغزي، فعاليت الكتريكي مغز انسان توسط الكترودهاي قرار داده شده روز سطح پوست ضبط شده و نشان‌دهنده فعاليت غشاي زيرين پوست است كه به آن‌ها امواج مغزي مي‌گويند. qEEG يا نقشه‌برداري مغز با استفاده از روش‌هاي رياضي اين امواج را به مقادير كمي براي مقايسه و بررسي عملكرد صحيح مغز تبديل مي‌كند. در اين حالت مي‌توان با مقايسه مقادير آزمايش با مقادير به‌دست‌آمده از نقشه مغز جمعيت بهنجار، به تشخيص بيماري‌هاي احتمالي در فرد پرداخت.

آيا qEEG مضرات يا عوارضي دارد؟

نقشه برداري مغزي يا qEEg آزمايشي بدون درد، راحت و بي‌خطر است. به‌جز به هم ريختن موها و كمي احساس خستگي بعد از آزمايش هيچ عارضه ديگري در بيماران ديده نشده است. با اين‌وجود ممكن است در حين انجام آزمايش شما كمي سنگيني در سر و سوزن شدن در لب و انگشتان دست احساس كنيد. همچنين افراد در جاي اتصال الكترودها به بدن كمي خارش دارند اما جاي نگراني نيست و هيچ الكتريسيته‌اي وارد بدن نمي‌شود. در برخي افراد با بيماري‌هاي خاص مانند صرع احتمال تشنج حين انجام آزمايش وجود دارد به همين دليل اين افراد در حين نقشه‌برداري تحت مراقبت قرار گرفته و يك پرستار براي مواقع ضروري در كنار آن‌ها قرار داده مي‌شود.

روش تفسير نقشه برداري مغز يا qEEG

براي تفسير نقشه مغزي، سه مرحله اصلي انجام مي‌شود. در قسمت زير اين مراحل را مي‌بينيد:

ضبط EEG در اين مرحله نرم‌افزار، فعاليت الكتريكي مغز را از طريق سنسورهاي قرار گرفته بر روي سر ضبط مي‌كند.

حذف امواج اضافي امواجي كه در مرحله قبل توسط دستگاه ضبط شده‌اند شامل يك سري امواج بدون استفاده مانند امواج ناشي از تپش قلب، حركات چشم و فعاليت عضلات نيز هستند. در اين مرحله اين امواج اضافي از داده‌ها حذف مي‌شوند.

تفسير اطلاعات جمع شده داده‌هاي ضبط شده توسط آزمايش نوار مغزي پردازش شده و به‌صورت كمي درمي‌آيند. بر طبق مطالعات انجام شده، اندازه امواج مختلف در مغز انسان داراي استاندارد و حد نرمالي است كه بر اساس سن و جنس متفاوت است. با مقايسه اندازه‌هاي به‌دست‌آمده از ثبت امواج در فرد با مقادير بهنجار مشخص مي‌شود كدام‌يك از امواج و در كدام ناحيه از سر داراي فعاليت نامناسبي است. امواج با فعاليت مناسب با رنگ سبز، امواج با فعاليت كمتر از حد نرمال بارنگ آبي و امواج با فعاليت بيش‌تر از حد نرمال با رنگ قرمز يا نارنجي مشخص مي‌شوند.

كاربرد نقشه مغزي در درمان بيماري ها

از جمله مزاياي نقشه مغزي كاربرد آن در درمان انواع بيماري ها است. در مقايسه با ساير روش‌هاي تصويربرداري از مغز، qEEG اطلاعات بيشتري در مورد نحوه عملكرد مغز مي‌دهد و مي‌تواند براي تشخيص و پيگيري روند درماني مورد استفاده قرار گيرد. اطلاعات به‌دست‌آمده در اين آزمايش براي كمك به تغيير فعاليت مغز، بهبود حافظه، تقويت تمركز، كاهش افسردگي و... استفاده مي‌شود. در مجموع از نقشه برداري مغز براي اهداف تشخيصي و درماني زير استفاده مي‌شود:

ارزيابي تأثير داروها بر روند بيماري و پيش‌بيني پاسخ فرد به دارو

بررسي خطر آسيب‌هاي مغزي مانند ضربه، تشنج، خونريزي مغزي و...

ارزيابي تغييرات رواني فرد در حالت كم‌كاري و پركاري مغز

بررسي مغز بيمار و پيدا كردن نقاط مورد نظر قبل از انجام جراحي مغز

تشخيص زودهنگام اختلالات كاركردي مغز مانند: اختلال يادگيري، اختلالات اضطرابي (فوبيا، پانيك، اضطراب منتشر، …)، اختلالات خلقي (افسردگي، دوقطبي)، بيش‌فعالي و عدم تمركز در كودكان، اختلالات خواب (بي‌خوابي، پرخوابي، كابوس شبانه، راه‌رفتن و حرف‌زدن در خواب، حمله خواب، سندروم پاي بي‌قرار)، آلزايمر، صرع، وسواس، سكته مغزي و سوءمصرف مواد مخدر

هزينه نقشه مغزي qEEG

براي تهيه نقشه مغزي در تهران، با استفاده از به روزترين دستگاه نقشه‌برداري مغزي دنيا، نقشه مغزي دقيق با كيفيت خيلي بالا براي كمك به تشخيص هرچه درست‌تر بيماري ارائه مي‌دهد. هزينه انجام نقشه مغزي بر اساس تعرفه تعيين شده توسط وزارت بهداشت و به نسبت زماني كه براي آزمايش صرف مي‌شود تعيين مي‌گردد.

نقشه مغزي را چگونه تهيه مي‌كنند؟

آزمايش نقشه مغزي بسيار ساده بوده و نياز به مراقبت خاصي قبل، حين و بعد از آن نيست. بااين‌وجود رعايت نكات زير بسيار ضروري است.

نكات مهم قبل از انجام آزمايش نقشه مغزي

به‌منظور اندازه‌گيري فعاليت مغزي به طور صحيح و قابل‌اعتماد، مهم و ضروري است كه شما مراحل آمادگي زير را قبل از نقشه برداري مغز (qEEG) خود انجام دهيد:

صبح با شامپو و بدون نرم‌كننده موها را بشوييد و خشك كنيد و مطمئن شويد كه موها خشك است.

از واكس مو، اسپري و ژل و روغن مو استفاده نكنيد.

محصولات آرايشي مانند كرم پودر يا كرم چرب بر روي پيشاني خود نماليد.

بسيار مهم است كه حداقل 6 ساعت قبل هيچ الكل يا مواد مخدر تفريحي مصرف نكرده باشيد.

3 تا 4 ساعت قبل نوشيدني‌هاي حاوي كافئين مثل قهوه نوشابه و نوشيدني‌هاي انرژي‌زا مصرف نكنيد.

در صورت مصرف دارو، داروهاي خود را طبق روال عادي مصرف نماييد.

نحوه انجام نقشه‌برداري مغزي

قبل از شروع آزمايش، پوست سر شما تميز شده و حدود 20 سنسور كوچك به نام الكترود كه به يك كلاه مخصوص متصل هستند روي سر شما گذاشته مي‌شود. اين سنسورها از طريق سيم به دستگاه ضبط qEEG متصل هستند.  ممكن است برخي انواع اين آزمايش بين 2 ساعت تا چند روز نيز طول بكشد. در حين عمل ممكن است از فرد خواسته شود كه چشمان خود را باز يا بسته كند يا يك مسئله ساده رياضي را حل كند.

نكات مهم بعد از اتمام آزمايش نقشه مغزي

پس از اتمام آزمايش، الكترودها برداشته شده و پوست سر شما تميز مي‌شود. ممكن است كمي موهاي شما چسبناك و كثيف باشند كه با شست‌وشو برطرف مي‌شود. به علت بي‌خطر بودن نقشه‌برداري مغزي، بعد از آزمايش نياز به مراقبت خاصي نيست و شما مي‌توانيد به‌راحتي به زندگي روزمره و روال عادي خود برگرديد. از آنجا كه تجزيه‌ و تحليل اطلاعات در اين آزمايش توسط سيستم انجام مي‌شود نتيجه آزمايش فوراً اعلام مي‌شود و پزشك با بررسي آن به همراه مصاحبه باليني كه انجام مي‌دهد مي‌تواند تشخيص دقيقي از مشكل شما ارائه دهد.

منبع: https://www.drkarbalaee.com/article/16/نقشه-مغزي