مجله اينترنتي استاد همه چي دان

اگر اين سوال در ذهنتان پيش آمده كه سونوگرافي عروق مغز چيست بايد گفت كه تي سي دي مخفف “TransCranial Doppler sonography” ميباشد و به معناي سونوگرافي داپلر مغز است، كه در اصطلاح“A stethoscope for Brain” به معناي يك گوشي پزشكي براي مغز گفته ميشود.

سونوگرافي داپلر ترانس كرانيال و كاروتيد گردن (TCD & ECD  ) روشي ساده و بي خطر مي باشد كه متخصص مغز و اعصاب توسط آن خونرساني مغز را بررسي و عروق اصلي مغز را از نظر ميزان جريان خون و باز بودن رگها ارزيابي مي كند.

مكانيزم سونوگرافي داپلر مغز

اساس كار سونوگرافي داپلر ترانس كرانيال (TCD)متفاوت با بقيه انواع سونوگرافي هاست و به اين صورت است كه امواج اولتراسونيك توسط دستگاه TCD از طريق يك پروب كوچك كه روي جمجمه بيمار گذاشته ميشود و به رگهاي خوني مغز ميرسد. براي سهولت انتقال امواج اولتراسونيك روي پروب مقداري ژل گذاشته ميشود كه قابل حل در آب بوده و براحتي از روي سر بيمار پاك ميشود.

اين امواج پس از برخورد با شريانهاي خوني بر اساس ميزان و سرعت جريان خون توسط دستگاه TCD به صورت تصوير و صدا برگردانده ميشود و روي مانيتور دستگاه سونوگرافي داپلر مشخص ميشوند.

پزشك متخصص مغز و اعصاب با توجه به شكل موج و صدايي كه از دستگاه سونوگرافي داپلر به گوش ميرسد داده ها را تفسير ميكند و بر اساس آن ميزان خونرساني مغز و تنگي يا گرفتگي عروق اصلي مغز را تشخيص ميدهد.

براي بررسي جريان خون مغز در سونوگرافي داپلر مغز و كاروتيد (TCD & ECD) از شاخص هايي مثل سرعت متوسط جريان خون مغز يا MVF (Mean Flow Velocity) و شاخصهاي مقاومت عروق مغزي مثل PI (Pulsatile Index) استفاده مي شود. نورولوژيست با بررسي اين شاخصها و ارزيابي آنها خونرساني مغز را بررسي مي كند. مثلا در تنگي عروق مغز و كاروتيد سرعت متوسط جريان خون مغز (MFV)  و PI افزايش مي يابند. اين نشانه هشدار براي بررسي هاي كامل تر و شروع پيشگيري از بروز سكته مغزي در محدوده عروق خوني تنگ مي باشد. مثلا اگر تنگي شريان كاروتيد داخلي (ICA)  بيشتر از 70 % باشد علاوه بر داروهاي رقيق كننده خون نياز به جراحي و گذاشتن استنت در شريان كاروتيد داخلي جهت برقراري مجدد جريان خون و جلوگيري از بروز استروك ( سكته مغزي ) مي باشد.

سونوگرافي داپلر بهترين روش بررسي عروق مغز و كاروتيد است چرا كه مزاياي سونوگرافي عروق مغز نسبت به ساير روشهاي بررسي عروق مغز غير تهاجمي بودن آن است و بر خلاف روشهاي ديگر مثل آنژيوگرافي و سيتي آنژيوگرافي مغز نياز به تزريق ماده حاجب ندارد.همچنين در سونوگرافي داپلر مغز (TCD) هيچ اشعه اي به بيمار داده نميشود و بنابراين انجام سونوگرافي داپلر عروق مغز و كاروتيد كاملا بي خطر است.

سونوگرافي داپلر ترنس كرانيال و كاروتيد (TCD & ECD) در چه مواردي انجام مي شود؟

در مورد كاربرد سونوگرافي عروق مغز ميتوان به موارد متعددي اشاره كرد. بر اساس نظريه آكادمي نورولوژي آمريكا انجام سونوگرافي داپلر مغز و كاروتيد در موارد زير توصيه ميشود:

1- براي بررسي اختلالات عروقي مغز مثل تنگي يا گرفتگي رگهاي مغز و كاروتيد در افرادي كه سابقه سكته مغزي و حوادث عروقي مغز داشته اند و يا در معرض خطر آن هستند مثل افراد مبتلا به

ديابت

فشار خون بالا

چاقي

چربي خون بالا

سونوگرافي داپلر مغز به عنوان تست غربالگري خونرساني مغز توصيه مي شود.

2- بررسي علت سرگيجه بخصوص در افراد مسني كه ممكن است سرگيجه ناشي از نارسايي جريان خون مغز باشد.

3- در بچه هايي كه كم خوني سلول داسي شكل دارند جهت ارزيابي جريان خون مغز و كاهش ريسك سكته مغزي در اثر گرفتگي عروق مغز، سونوگرافي داپلر نقش بسزايي دارد.

4- در كساني كه دچار خونريزيهاي ساب آراكنوئيد مغزي شده اند جهت ارزيابي اسپاسم عروق مغز از سونوگرافي داپلر استفاده ميشود.

علائم تنگي شريان كاروتيد داخلي (ICA) شامل موارد زير است:

TIA (Transient Ischemic Attack) حمله گذراي ايسكميك يا ميني استروك كه در واقع سكته مغزي است كه سريعا و در كمتر از 24 ساعت برطرف مي شود و در اثر تنگي شريانهاي مغز و كاهش گذراي جريان خون مغز اتفاق مي افتد.

اين نشانه ها اغلب اختلال بينايي هستند كه شامل كوري ناگهاني يك طرفه چشم، اختلال تكلم يا ضعف ناگهاني صورت، دستها و يا پاها بصورت گذرا مي باشد.

اگر هر كدام از نشانه هاي فوق را تجربه كرديد در اسرع وقت جهت بررسي خونرساني مغز توسط متخصص مغز و اعصاب به وسيله سونوگرافي داپلر عروق مغز و كاروتيد (TCD & ECD) مراجعه كنيد.

آمادگي قبل از انجام سونوگرافي داپلر مغز

براي انجام TCD نياز به آمادگي خاصي نيست و فقط توصيه ميشود 2 ساعت قبل از انجام سونوگرافي داپلر از مصرف مواد حاوي نيكوتين مثل سيگار و قليان خودداري شود، چون ممكن است باعث انقباض عروق خوني مغز شود و نتايج غير مطلوبي نشان دهد.

براي انجام سونوگرافي داپلر مغز بيمار بايد به پشت دراز بكشد و يا روي صندلي نشسته باشد و در تمام مدت انجام سونوگرافي داپلر بايد آرام باشد و صحبت نكند. مدت زمان انجام سونوگرافي داپلر ترانس كرانيال و كاروتيد حدود 10 دقيقه است.

متخصص مغز و اعصاب با آناليز و تفسير اطلاعات بدست آمده از سونوگرافي داپلر مغز در صورت وجود سفتي يا تنگي رگها بهترين اقدامات پيشگيري كننده از سكته مغزي را شروع مي كند، چرا كه درمان تنگي رگهاي مغز بعد از سكته مغزي سخت است و در بسياري موارد غير قابل ترميم و درمان ميباشند و از اين جهت سونوگرافي داپلر مغز در پيشگيري از سكته مغزي بسيار موثر است.

در ضمن سونوگرافي داپلر مغز كمك ميكند تا همه كساني كه سابقه سكته مغزي را دارند با بررسي عروق توسط دستگاه TCD از سكته مغزي بعدي پيشگيري كند.

رابطه سونوگرافي داپلر مغزTCD و ميگرن

در بيماران مبتلا به ميگرن ديده شد كه در TCD افزايش متوسط MFV در شريان ورتبرال چپ وجود دارد. همچين كاهش PI كه شاخص مقاومت عروق مغز است در شريان ورتبرال راست كاهش پيدا كرده است. علاوه بر اين در فاز حمله ميگرن بررسي با سونوگرافي داپلر مغز افزايش جريان خون مغز در شريانهاي خلفي مغز يعني سيستم ورتبرو بازيلر مشهود است البته ابتدا در فاز اول حمله حاد ميگرن تنگ شدن اين شريانها اتفاق مي افتد كه از آنجايكه اين سيستم ورتبروبازيلر به قسمتهاي خلفي مغز از جمله لوب اكسيپيتال خونرساني مي كند در مرحله انقباض اين عروق خونرساني مغز در اين ناحيه كه مسئول بينايي است كاهش مي يابد و علائمي بنام اوراي بينايي شامل تاري ديد، ديدن جرقه هاي نوراني و زيگزاكي و يا كوري موقت چشم ممكن است ايجاد شود.

پس از اين مرحله است كه در اثر گشاد شدن عروق ورتبروبازيلر جريان خون مغز در اين شريانها افزايش مي يابد و منجر به سردرد ضرباندار مي شود كه در سونوگرافي داپلر مغز هم قابل اندازه گيري و مشاهده است و تاييدي بر تشخيص ميگرن مي باشد.

همچنين در مطالعه اي كه روي 100 بيمار مبتلا به ميگرن توسط ارزيابي با سونوگرافي داپلر مغز و كاروتيدTCD & ECD انجام شد ديده شد كه افزايش سرعت متوسط جريان خون MFV شريان كاروتيد داخلي در حدود 16% افزايش يافته است كه اين نشانه انقباظ شريان كاروتيد در مرحله اول حمله ميگرني است، همچنين عدم تقارن سرعت جريان خون در شريانهاي راست و چپ در حدود 12 % ميگرني ها ديده شد كه نشانه غير قرينه بودن در گيري شريانهاي مغز در حمله حاد ميگرن است.

ازآنجاييكه ميگرن يك سردرد عروقي محسوب مي شود (Vascular Headache) تغييرات جريان خون مغز مي تواند توسط سونوگرافي داپلر عروق مغز براي كمك به تشخيص ميگرن استفاده شود.

منبع: https://headacheclinic.ir/خدمات/سونوگرافي-داپلر-عروق-مغز/