سونوگرافي داپلر عروق مغز - تمام نكات و ريزه كاري ها
ممكن است نام سونوگرافي داپلر عروق مغز را شنيده باشيد و در تلاش براي كسب اطلاعاتي در خصوص كاربردها و مزاياي سونوگرافي عروق مغز باشيد يا شايد در جستجوي پاسخ اين پرسش هستيد كه آيا امكان بررسي و تشخيص مشكلات احتمالي و درمان به موقع بيماري‌هاي عروق مغزي وجود دارد يا خير؟ در هر صورت پيشنهاد ميكنيم مطالعه مقاله زير را از دست ندهيد! جالب است بدانيد كه امكان بررسي و ارزيابي عروق مغزي و تشخيص احتمالي بيماري‌هاي مرتبط با آن به وسيله سونوگرافي داپلر عروق مغز وجود دارد. پزشكان براي تعيين اينكه آيا مشكلي در رگ‌هاي خوني اتفاق افتاده است يا خير، معمولاً اين نوع سونوگرافي را پيشنهاد مي‌دهند. همچنين، براي ارزيابي شريان اصلي تامين‌كننده جريان خون به مغز و براي شناسايي مشكلات تخصصي مربوط به جريان خون مغزي، اين آزمايش براي بيماران درخواست ميشود. براي آشنايي بيشتر با اين نوع روش تصويربرداري با ادامه همين مطلب همراه ما باشيد.
سونوگرافي داپلر عروق مغز چيست ؟
در روش سونوگرافي داپلر عروق مغز، از تكنيك اولتراسوند كه روشي غيرتهاجمي، سريع و بدون درد است، استفاده ميشود. اين روش، به طور حقيقي، ويژگي‌هاي جريان خون و هموديناميك عروق مغزي در شريان‌هاي پايه مغز را نشان مي‌دهد. در واقع، سونوگرافي داپلر عروق مغز، راحت‌ترين راه براي نظارت بر تغييرات عروقي در پاسخ به حوادث حاد عروق مغزي در بيمار محسوب ميشود. در اين روش، از امواج صوتي با فركانس بالا، براي ارزيابي ميزان و جهت جريان خون رگ‌هاي داخل و اطراف مغز استفاده مي‌گردد و از هيچ كنتراست يا تشعشع خاصي در آزمايش استفاده نمي‌شود. از طرف ديگر، در حالي‌كه اكثر اَشكال مختلف سونوگرافي، تصاويري از وضعيت بافت مورد مطالعه فراهم مي‌كنند؛ در اين نوع سونوگرافي، صداهايي توليد مي‌شوند كه قابليت شنيدن، ضبط و بررسي دارند.
سونوگرافي داپلر عروق مغز به چه روش هاي انجام ميشود ؟
سونوگرافي داپلر عروق مغز؛ به دو شيوه انجام ميشود: يكي با نام سونوگرافي داپلر ترانس كرانيال (TCD) و ديگري با عنوان سونوگرافي داپلر كاروتيد گردن يا (ECD) . شيوه عمل هر دو نوع سونوگرافي تقريباً مشابه هم است با اين تفاوت كه روش TCD ، روش تصويربرداري براي حلقه ويليس روي سر است در حالي كه ECD روش تصويربرداري براي ناحيه گردن محسوب ميشود. در سونوگرافي داپلر ترانس كرانيال، سعي بر آن است تا سرعت جريان خون در شريان‌هايي به نام دايره ويليس كه در پايه مغز قرار دارند، بررسي و ثبت شود تا تشخيص طيف وسيعي از شرايط پزشكي كه بر مغز تأثير‌گذار هستند، تسهيل گردد. داده‌هاي فيزيولوژيكي به دست آمده از اين اندازه‌گيري‌ها مكمل داده‌هاي ساختاري به دست آمده از حالت‌هاي مختلف تصويربرداري عروقي است كه در حال حاضر در مراكز پزشكي مختلف موجودند. در ادامه در مورد مزايا و ضررهاي سونوگرافي عروق مغز صحبت ميكنيم. با ما همراه باشيد.
عملكرد سونوگرافي داپلر مغز چگونه است ؟
سونوگرافي داپلر عروق مغز بر اساس اصل اثر داپلر عمل ميكند. بر اساس اين اصل، امواج اولتراسوند ساطع‌شده از پروب داپلر، از طريق جمجمه منتقل مي‌شوند و با حركت گلبول‌هاي قرمز در داخل عروق داخل مغزي منعكس مي‌گردند. تفاوت در فركانس بين امواج ساطع‌شده و منعكس‌شده كه به آن «فركانس جابجايي داپلر» گفته ميشود، با سرعت حركت گلبول‌هاي قرمز خون (سرعت جريان خون) نسبت مستقيم دارد. از آنجايي كه جريان خون در داخل رگ آرام است، سيگنال داپلر به دست آمده، در واقع تركيبي از جابجايي‌هاي فركانس داپلر مختلف را نشان مي‌دهد كه نمايش طيفي از توزيع سرعت تك گلبول‌هاي قرمز خون روي دستگاه نمايشگر را تشكيل مي‌دهد. سپس، مي‌توان از آناليز طيفي براي به دست آوردن اندازه‌گيري سرعت جريان خون و همچنين چند ويژگي ديگر جريان در رگ خوني استفاده كرد.
عملكرد سونوگرافي داپلر مغز چگونه است ؟
سونوگرافي داپلر عروق مغز ترانس كرانيال، براي اولين بار در سال 1982 مطرح شد. در اين روش، از پروب مبدل فركانس پايين (≤2 MHz) استفاده شد و امكان نظارت پويا بر سرعت جريان خون مغزي و ضربان‌پذيري عروق در بازه‌هاي زماني طولاني با وضوح بالا فراهم گرديد. سونوگرافي ترانس كرانيال داپلر (TCD) براي اولين بار در سال 1986 در عمل باليني معرفي شد و اكنون به طور گسترده در بخش‌هاي سرپايي، حين عمل و مراقبت‌هاي ويژه به خصوص در افراد با بيماري‌هاي عروق مغزي، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اكنون، با پيشرفت علم و تكنولوژي، اين نوع سونوگرافي بهينه‌سازي شده است و به دليل آنكه روشي به نسبت ارزان و قابل تكرار است و قابليت حمل آن نسبت به ساير روش‌هاي تصويربرداري، راحت‌تر است، به عنوان روش تشخيصي مهم مورد توجه قرار گرفته است. با اين وجود، كاربرد تشخيصي اين تكنيك به مهارت تشخيصي پزشك متخصص مغز و اعصاب بستگي دارد.
كاربرد هاي سونوگرافي داپلر عروق مغز چيست ؟
با كمك سونوگرافي داپلر عروق مغز از نوع (TCD) ، متخصص مغز و اعصاب مي‌تواند تغييرات نسبي جريان را ارزيابي كند. با اين روش، تشخيص تنگي عروق كانوني يا تشخيص سيگنال‌هاي آمبوليك در شريان‌ها امكانپذير خواهد بود. در اين آزمايش، هر ذره شناور آزاد، كه ممكن است در جريان خون وجود داشته باشد و منبع مهمي‌براي خطر سكته مغزي تلقي شود، شناسايي ميشود.
همچنين، با اندازه‌گيري پاسخ‌هاي جريان خون به تغييرات فشار خون، سلامت فيزيولوژيك نواحي عروقي خاص، پاسخگويي و واكنش‌پذيري عروق مغزي نسبت به كربن دي‌اكسيد و فعال‌سازي شناختي و حركتي ارزيابي ميشود.
در واقع، مطالعه غيرتهاجمي سونوگرافي داپلر عروق مغز از نوع TCD به بررسي اين موضوع مي‌پردازد كه آيا عروق كوچكي كه جريان خون به مغز را تنظيم مي‌كنند كاركرد درستي دارند يا خير. هنگامي كه مقدار كمي كربن دي اكسيد و اكسيژن استنشاق شود، مشابه حالت حبس نفس، عروق كوچك بايد گشاد شوند و جريان خون را به مغز افزايش دهند. براي مثال، هنگامي كه فردي به مشكلات تنفسي از جمله هيپرونتيلاسيون مبتلا ميشود، رگ‌ها بايد منقبض شوند و جريان خون به مغز را كُند كنند.
كاربرد هاي سونوگرافي داپلر عروق مغز چيست ؟
در اين بخش قصد داريم در مورد كاربرد سونوگرافي عروق مغز صحبت كنيم. سونوگرافي داپلر عروق مغز به روش TCD، در تشخيص باليني برخي از اختلالات عروق مغزي مانند سكته مغزي حاد ايسكميك (ايجاد لخته خون در رگ‌هاي خوني مغز) ، وازواسپاسم (باريك شدن قسمتي از رگ به دليل انقباض) ، تنگي عروق مغزي، اسپاسم عروقي، ميكروآمبولي‌هاي مغزي (ظهور لخته‌هاي خوني كوچك در جريان خون) ، خونريزي زير عنكبوتيه، بيماري سلول داسي شكل (تغيير شكل سلول‌هاي خوني و افزايش خطر سكته مغزي) ، تشخيص باز بودن سوراخ فورامن در ديواره بين دو دهليز قلب (براي اين كار، محلولي به داخل وريد ساعد تزريق ميشود؛ وجود حباب در شريان‌هاي مغز نشان مي‌دهد كه خون به دليل وجود سوراخي در ديواره بين دو دهليز (به نام فورامن) در جهت اشتباه جريان دارد) و همچنين ساير شرايط پزشكي مانند مرگ مغزي كاربرد دارد. با توجه به راحت بودن TCD، به عنوان روشي تشخيصي، ديگر كاربردهاي باليني و تحقيقاتي اين نوع تصويربرداري در بسياري از اختلالات عروق مغزي در حال افزايش است.
شريان كاروتيد در هر طرف گردن قرار دارد. اين شريان‌ها وظيفه خونرساني از قلب به مغز را برعهده دارند. شريان‌هاي كاروتيد، معمولاً با تجمع پلاك كه متشكل از چربي، كلسترول، كلسيم و ساير مواد در جريان خون در گردش هستند، باريك مي‌شوند. بنابراين، تشخيص و درمان به موقع شريان كاروتيد باريك، مي‌تواند خطر سكته مغزي را كاهش دهد. سونوگرافي داپلر عروق مغز در ناحيه كاروتيد گردن، جهت بررسي جريان خون در شريان‌هاي كاروتيد از جمله: تشخيص انسداد يا تنگي شريان‌هاي كاروتيد كه مي‌تواند خطر سكته را افزايش دهد، مورد بررسي قرار مي‌گيرد. همچنين، با اين روش تصويربرداري، ضخامت ديواره شريان كاروتيد و لخته ارزيابي ميشود. از اين‌رو، اين روش تصويربرداري به متخصص مغز و اعصاب كمك ميكند تا روش درماني مناسبي را براي كاهش خطر سكته مغزي تعيين كند.
در صورتي كه فردي مبتلا به حمله ايسكميك گذرا يا سكته خفيف شده باشد و يا فرد مبتلا به شرايط پزشكي از جمله: فشار خون بالا، ديابت، كلسترول بالا، سابقه خانوادگي سكته مغزي يا بيماري قلبي، حمله ايسكميك گذرا يا سكته مغزي، وجود صداي غيرمعمول در شريان‌هاي كاروتيد، بيماري عروق كرونر و سخت شدن سرخرگ‌ها باشد، خطر بروز سكته مغزي افزايش خواهد يافت. در اين موارد، معمولاً پزشك متخصص مغز و اعصاب، سونوگرافي داپلر عروق مغز كاروتيد را براي بيمار درخواست مي‌دهد.
پزشك ممكن است سونوگرافي داپلر عروق مغز كاروتيد را در موارد زير تجويز نمايد:
ارزيابي جريان خون در شريان پس از جراحي
ارزيابي اثربخشي استنت براي بهبود جريان خون از طريق شريان
بررسي وجود لخته خون در رگ‌ها
شناسايي ساير مشكلات شريان كاروتيد كه ممكن است جريان خون را مختل كنند.
پيش‌بيني بيماري عروق كرونري با اندازه‌گيري ضخامت شريان كاروتيد و ارزيابي ويژگي‌هاي پلاك.
ارزيابي خطر سكته مغزي
مدت زمان انجام سونوگرافي چقدر است ؟
زمان لازم براي انجام سونوگرافي داپلر عروق مغز كاروتيد، معمولاً حدود 30 دقيقه است. در حال حاضر، پيشرفت‌هاي تكنولوژيكي گسترده‌اي جهت بهبود كيفيت و وضوح تصاوير در سونوگرافي داپلر كاروتيد گردن در حال انجام است. پيشرفت‌ها در اين زمينه كمك مي‌كنند تا اطلاعاتي بهتر و دقيق‌تر در اختيار متخصص مغز و اعصاب قرار گيرد و اقدامات مناسبي جهت تشخيص دقيق مشكلات احتمالي و يا رفع آن‌ها انجام شود.
آمادگي هاي قبل از انجام سونوگرافي داپلر عروق مغز چيست ؟
هيچ‌گونه آمادگي و اقدامات خاصي، براي انجام اين نوع تصويربرداري لازم نيست. بيماران نيازي به تغيير رژيم غذايي يا مصرف مايعات قبل از سونوگرافي داپلر عروق مغز ندارند. بنابراين، لازم است خونسردي خود را حفظ كنند و به راهنمايي‌ها و توصيه‌هاي احتمالي پزشك به دقت گوش دهند. يكي از توصيه‌هاي احتمالي اين است كه از بيماران خواسته ميشود تا در طول انجام آزمايش سر خود را ثابت نگه دارند و از صحبت كردن خودداري نمايند.
آمادگي هاي قبل از انجام سونوگرافي داپلر عروق مغز چيست ؟
سونوگرافي داپلر عروق مغز از نوع TCD يا ECD، توسط متخصص راديولوژي يا متخصص مغز و اعصاب انجام و تفسير ميشود. بيمار در طول انجام آزمايش بيدار است و بر روي تخت دراز مي‌كشد و يا مي‌نشيند. دستگاه كوچكي به نام مبدل كه شبيه ميكروفون است به رايانه متصل ميشود تا اطلاعات جريان خون را در اختيار پزشك قرار دهد. مبدل، مستقيماً روي پوست مراجعه‌كننده قرار داده ميشود و با ماليدن مقدار كمي ژل كه قابليت حل شدن در آب دارد، حركت مبدل روي پوست جهت تصويربرداري سونوگرافي تسهيل مي‌گردد. معمولاً ژل در پشت گردن، بالاي استخوان گونه، جلوي گوش، شقيقه‌هاي بيمار، پايه جمجمه در پشت ناحيه گردن يا روي پلك بسته، اعمال ميشود. در واقع، اين مكان‌ها، محل رگ‌هاي خوني هستند كه مغز را تامين مي‌كنند. پس از انجام سونوگرافي، به دليل محلول بودن ژل در آب، به راحتي از سطح موردنظر پاك و شسته ميشود.
كاربرد مهم مبدل در سونوگرافي داپلر عروق مغز اين است كه امواج صوتي ساطع ميكند و با پرتاب امواج از بافت‌ها، اندام‌ها و سلول‌هاي خوني، پژواك را ضبط ميكند. راديولوژيست و يا متخصص مغز و اعصاب با تغيير موقعيت مبدل، امواج اولتراسوند را به سمت رگ‌هاي خوني مورد بررسي هدايت مي‌كنند. بنابراين، وظيفه مهم مبدل اين است كه امواج صوتي با فركانس بالا را از طريق مغز ارسال و اطلاعات جريان خون برگشتي را ضبط كند. مبدل به دستگاه رايانه وصل است و امواج صوتي پژواك شده به صورت تصوير زنده روي صفحه نمايشگر تبديل ميشود.
سونوگرافي داپلر جريان خون در شريان‌ها را نشان مي‌دهد و سرعت جريان خون به نمودار يا تصاوير رنگي تبديل ميشود كه روي صفحه نمايش نشان داده ميشود. بيمار، قادر به شنيدن صداي جريان خون خود از طريق اين نوع سونوگرافي است. مدت زمان انجام اين سونوگرافي بين 30 دقيقه تا 1 ساعت متغير است.
راديولوژيست يا متخصص مغز و اعصاب تصاوير حاصل از سونوگرافي داپلر عروق مغز از نوع داپلر ترانس كرانيال را تجزيه و تحليل و گزارشي را ارائه مي‌دهد. گاهي اوقات براي نظارت بر وضعيت پزشكي خاصي كه آزمايش براي آن تجويز شده است، يا براي بررسي اينكه آيا درمان جواب داده است يا خير، ممكن است نياز به انجام آزمايشات تكميلي ديگري باشد.
انجام سونوگرافي داپلر عروق مغز با خطري همراه نيست و تنها به عنوان يك روش تشخيصي محسوب ميشود. اين روش تصويربرداري با هيچ عوارض جانبي مضري همراه نيست و در آن از اشعه ايكس استفاده نمي‌شود. در اين آزمايش، عملاً فرد هيچ ناراحتي را در طول انجام سونوگرافي احساس نمي‌كند و تنها هنگامي كه مبدل بر روي پوست فشار داده ميشود، ممكن است فشار جزئي بر روي پوست احساس كند.
سونوگرافي داپلر عروق مغز براي تشخيص يا نظارت بر طيف گسترده‌اي از شرايط مختلف پزشكي كه تحت تاثير جريان خون عبوري از عروق مغزي هستند از جمله سكته مغزي ايسكميك حاد، وازواسپاسم، تنگي عروق مغزي، ميكروآمبولي‌هاي مغزي و… مورد استفاده قرار مي‌گيرد. نقش باليني و مهم سونوگرافي داپلر عروق مغز در عمل جراحي مغز و اعصاب و نظارت بر بيماران مبتلا به مشكلات مختلف مغزي عروقي به خوبي مشخص شده است. بهتر است براي كسب بهترين نتيجه، اين نوع سونوگرافي در مراكز درماني معتبر و زير نظر متخصصان مغز و اعصاب توانمند انجام شود.
هزينه سونوگرافي عروق مغز در سال 1402
هزينه سونوگرافي عروق مغز با توجه به پارامترهاي مشخصي مي تواند متفاوت باشد. نوع مركز ارائه دهنده اين خدمات و نوع بيمه شخص از جمله اين پارامترها هستند.
برچسب: ،