مجله اينترنتي استاد همه چي دان

يك متخصص مغز و اعصاب در مركز درماني tms در تهران به دليل شك براي بيماري هايي مثل ميگرن، تشنج، صرع، عفونت مغزي و يا برخي بيماري هاي ديگر (كه در ادامه توضيح داده ايم) ممكن است، دستور نوار مغز بدهد. اما نوار مغزي چيست؟ چگونه پزشك از روي آن بيماري را تشخيص مي دهد؟ چطور انجام مي شود؟ تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم چيست؟ نوار مغز چه چيزي را نشان مي دهد؟ چه موقع بايد نوار مغز بگيريم، چه خطري دارد؟ آيا درد دارد؟ در بارداري مجاز است؟ قرار است برق به سرشان وصل شود؟ و بسياري سوالات ديگر كه پاسخ آن ها را در همين مقاله آورده ايم. لطفا مطالعه كنيد و در صورتي كه سوالي برايتان ماند با شماره تماس مطب تماس بگيريد و سوال كنيد.

در ابتدا اين نكته را در نظر بگيريد كه مركز جداگانه اي براي نوار مغز وجود ندارد و معمولا اكثر متخصصين مغز و اعصاب دستگاه الكتروانسفالوگرام ( electroencephalogram) يا همان نوار مغزي را درون مطب خود دارند و در همان مطب و به صورت سرپايي تست را انجام مي دهند. نكته مهم ديگر اينكه بسياري از بيماران يا همراهانشان مخصوصا اگر بيمار كودك باشد نگران اين هستند كه در زمان نوار مغز برق به مغز وصل مي شود؟ خيلي راحت در همين ابتدا بگويم برقي در كار نيست و اين تست هيچ دردي هم ندارد. در ادامه توصيح مي دهيم.

نوار مغزي به زبان ساده

به بيان ساده سلولهاي مغز از طريق امواج الكتريكي با يكديگر ارتباط برقرار مي كنند و نوار مغز اين ارتباط را ثبت مي كند. در برخي از بيماريها، EEG   مشكلاتي را در مغز نشان مي دهد، اگر امواج به شكل غير طبيعي باشند پزشك متوجه يك بيماري مي شود. از جمله دلايل اصلي براي اين تست، تشنج است. حتي ممكن است سالها و يا روزها از تشنج بيمار گذشته باشد ولي الكتروانسفالوگرام هنوز آن را نشان مي دهد. اين بيماريها ناشي از ارتباط ضعيف بين نورونهاي مغزي هستند و اگر شكل نمودار يا فركانس نوار تغيير كرده باشد، پزشك متوجه شرايط بيماري مي شود. اين روش مزاياي بسياري دارد و اگر به دنبال معايب نوار مغزي ميگرديد، معايبي ندارد.

امواج مغز با يك الگوي مشخص سينوسي (به صورت قله و دره هستند) نمايش داده مي شوند. دكتر مغز و اعصاب به دنبال يك الگوي نامنظم مي گردد. در ادامه تفاوت بين نوار مغز سالم و ناسالم را توضيح مي دهيم.

نوار مغز چه چيزي را نشان مي دهد

اگر دكتر در نوار مغزي تشخيص بدهد سيگنالهاي درستي بين سلول ها رد و بدل نمي شوند، به سراغ تست ها و معاينات بيشتر مي رود تا بين احتمالاتي كه وجود دارد، تشخيص درست را بدهد. از جمله بيماري هايي كه ابتدا احتمال آنها مي رود و ممكن است نوار مغز نشان دهد اين موارد هستند:

اختلالات تشنج مانند صرع (به مقاله چه چيزي باعث تشنج ميشود مراجعه كنيد.)

صدمه مغزي

آنسفاليت (التهاب مغزي)

تومور مغزي

انسفالوپاتي (بيماري كه باعث اختلالات مغزي مي شود)

مشكلات حافظه

اختلالات خواب

زوال عقل

سكته مغزي

بجز اين زماني كه يك فرد در كما قرار گرفته است، سطح فعاليت مغز او از طريق نوار مغز بررسي مي شود. همين طور وقتي فرد در حال عمل جراحي است، فعاليت مغز او از طرق نوار مغز مانيتور مي شود.

نتايج غير طبيعي EEG همچنين ممكن است به يكي از دلايل زير اتفاق بيفتد

خونريزي غيرطبيعي و هموراژيك

اختلال خواب

عفونت مغزي و يا تورم مغز

بافت مرده به دليل انسداد جريان خون

ميگرن

مصرف مواد مخدر و يا الكل

آسيب به سر

اينكه شما در جريان مشكلاتتان باشيد بسيار مهم است و به شما آرامش بيشتري مي دهد تا بدانيد كه چطور و چگونه با بيماري و مشكلتان برخورد كنيد، بهتر است با پزشكتان تمام نگراني تان را مطرح كنيد و سوالاتتان را مطرح كنيد و در نهايت با شيوه درست به حل مشكل بپردازيد.

تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم

فعاليت هاي الكتريكي كه روي مغز انجام مي شود به شكل نمودارهايي با يك طول موج و فركانس مشخص بر اساس محلي كه الكترودها نصب شده اند طبقه بندي و نمايش داده مي شوند.

تفاوت بين نوار مغز سالم و ناسالم در تغييراتي كه كه شكل نمودارها نشان مي دهند. به بيان ساده اگر نوار مغز شما دچار مشكل باشد در قسمت هايي از نوار يا به شكل متناوب تغييراتي را مي بينيد. همانطور كه گفتيم طول موج ها بر اساس فركانس، دامنه ، محل نصب الكترودها بر روي پوست سر و شكل آنها طبقه بندي مي شوند.

طبقه بندي آلفا، بتا، تتا و دلتا روي نوار مغزي

نمودار طبقه بندي آلفا، بتا، تتا و دلتا بر روي نوار مغز ، اطلاعاتي مثل هوشياري يا عدم هوشياري بيمار، خواب يا بيداري و سن بيمار، يك سري اطلاعات به پزشك مي دهند. مشخصه كليدي كه بر اساس آن پزشك يك نوار مغز نرمال يا غيرنرمال را تشخيص مي دهد، فركانس است. براي يك بيمار بزرگسال بيدار فركانس 8 هرتز به بالا يك موج طبيعي محسوب و فركانس 7 هرتز به پائين يك نوار مغز غيرنرمال تلقي مي شود. ولي باز هم در يك فرد بزرگسال خواب يا يك كودك اين فركانس طبيعي است. اما اگر همين فركانس در جاي نامناسبي از پوست سر اتفاق بيافتد غير طبيعي است.

همين طور برخي امواج هم بر اساس شكل و محل پوست سر و تقارن آنها تشخيص داده مي شوند. ممكن است امواج با اشكال ثابتي مانند V نمايش داده شوند و برخي امواج به شكل سه فازي.پزشك اين امواج را از روي شكل و فرم و همين طور فركانس تشخيص مي دهد. برخي امواج، مثلا امواج تيز در برخي موقعيت ها غير طبيعي هستند.

تفاوت بين نوار مغز سالم و ناسالم همين تغييراتي است كه در شكل و فركانس بسته به حالت هاي خواب يا بيداري، سن بيمار، محل و موقعيت الكترود بر روي پوست سر اتفاق مي افتد.

بنابراين مثلا يك فركانس خارج از رنج نرمال در موج هاي آلفا، بتا، تتا يا دلتا به پزشك اين سيگنال را مي دهد كه بيمار دچار مشكلي است.

آيا نوار مغزي خطري دارد

نوار مغز هيچگونه خطري ندارد، يك تست كاملا بي خطر و بي درد است، برخي از EEG ها محرك و فلاشي ندارند وليكن در برخي موارد براي ايجاد يك محرك در صورتي كه نوار مغزي نتواند محركي را ايجاد كند دكتر و يا تكنسين از تنفس سريع و يا فلاش براي تحريك استفاده مي كنند، اين محرك ها ممكن است براي بيمار ايجاد تشنج نمايد كه البته در اين شرايط تكنسين كاملا آموزش ديده است و مي تواند به كنترل شرايط بپردازد.

نوار مغز در بارداري

سوالي كه بسياري از مراجعين مي پرسند اين است كه آيا تست الكتروانسفالوگرام براي جنين و خانم هاي باردار مشكلي ايجاد مي كند؟ در پاسخ بايد گفت خير اين تست به اين دليل كه از هيچ اشعه اي استفاده نمي كند خطري براي جنين و يا مادر باردار نخواهد داشت.

چگونه مي توانم براي نوار مغز آماده شوم

قبل از تست انسفالوگرام ، لازم است بيمار براي انجام اين تست آماده شود. موهاي خود را بشوئيد و زماني كه قرار است براي انجام تست برويد اصلاً هيچ ژل و يا روغني به موهايتان نزنيد.

درصورتي كه از دارويي استفاده مي كنيد، در مورد دارو از دكترتان بپرسيد، يك ليست از داروهايي كه استفاده مي كنيد را به تكنسين و يا متخصص مغز و اعصاب كه تست شما را انجام مي دهد بدهيد.حداقل هشت ساعت قبل از انجام تست از خوردن هرگونه كافئين، خودداري كنيد.

پزشك ممكن است از شما بخواهد تا شب قبل را كمتر بخوابيد و يا در طول تست از آرامبخشي كه كمي شما بخواباند استفاده كنيد.

بعد از انجام تست

پس از انجام تست شما مشكلي نخواهيد داشت و تنها در صورتيكه پزشك از شما بخواهد تا آرامبخشي را استفاده كنيد ممكن است كمي خواب آلوده باشيد و تاثير دارو تا مدتي در شما باقي بماند

در طول EEG چه اتفاقي مي افتد

EEG پالس هاي الكتريكي را كه از طريق پوست سر شما به الكترودها منتقل مي شود را اندازه گيري مي كند و آنها را به يك كامپيوتر مي فرستد، در طول اين تست كه بين 15 تا 30 دقيقه به طول مي انجامد، الكترودها به كمك يك كلاه كشي بر روي سر شما ثابت مي شوند، نوار مغز مي تواند در حالت خوابيده و يا در حالت نشسته انجام شود، به اين شكل پس از نصب كلاه و الكترودها، آنها از طريق تعدادي سيم به دستگاه سنجش پالس EEG متصل مي شوند و پزشك و يا تكنسين ممكن است از شما بخواهد كه در حالتي آرام و شبيه به خواب قرار بگيريد، چشمان بسته و بدن آرام؛ پس از آن تست انجام مي شود.

در مراحل انجام تست نوار مغزي در مواقعي ممكن است تكنسين از شما بخواهد كه دراز بكشيد، نفس عميق بكشيد، و يا به محرك ها كه نور فلاش و يا يك تصوير هستند نگاه كنيد.

به هيچ عنوان احساسي از جريان الكتريكي در مغز شما وجود نخواهد داشت و هيچ گونه احساس ناراحتي نخواهيد كرد.

در برخي مواقع اگر پزشك ضروري بداند ممكن است درخواست يك نوار مغزي بيست و چهارساعته Long Term Video-EEG Monitoring و يا به اختصار( LTM) را داشته باشد، به كمك اين تست پزشك مي تواند امواج و فعاليت هاي مغز يك بيمار در زماني كه دچار تشنج و حمله مي شود را بررسي كند و به اين شكل تصميمات بهتري براي درمان بيمار بگيرد.

نوار مغز در منزل

برخي از بيماران به دليل كهولت سن و يا بستري بودن در حالت كما و يا كودكاني كه از جو موجود در كلينيك ها وحشت دارند مي توانند از امكان نوار مغز در منزل استفاده كنند، دستگاه نوار مغز به دو صورت ثابت و پرتابل وجود دارد كه شكل پرتابل آن قابليت جابه جايي و انجام تست در منزل و يا بيمارستان در صورتي كه خدمات بيمارستان چنين امكاني نداشته باشد را داراست.

نكته مهم:

براي انجام تست EEG لازم است به پزشكي مراجعه كنيد كه دستگاه به روز و همين طور اپراتور انجام دهنده مهارت كافي را داشته باشد. زيرا انجام اين تست در شرايطي كه نوسانات برقي اطراف دستگاه زياد باشد يا مثلا الكترود ها به درستي قرار نگيرند و يا سيم هاي اتصال به دستگاه دچار مشكل باشند نوار مغز درست انجام نمي شود و نتايج آن معتبر نيستند. براي اين كار بهتر است به مراكز معتبر مراجعه كنيد. در اين مراكز خدمات ديگري از جمله انواع نوار عصب و عضله نيز ارائه ميشود.

منبع: https://drmkeyhanifard.com/eeg/